El 9 de mayu, produzse una sublevación popular n'Uviéu na que dos muyeres, Marica Andallón y Xuaca Bobela, son fundamentales pa torgar que Murat espublice un bandu del altu mandu francés a los vecinos. Ye nesos díes cuando, xustamente, ta aconceyada la Xunta Xeneral.
El 25 de mayu la Xunta afirmó la soberanía d'Asturies, declaró la guerra a Francia, mandó embaxadores a Llondres pa firmar una alcordada con Inglaterra y llamó al reclutamientu d'un exércitu a villes y conceyos, un exércitu de 30.000 homes nuna Asturies que nun llegaba a les 400.000 persones.
Los debates durante'l mes de mayu foran mui duros y apasionaos, con unos xunteros que nun acababen de decidir qué yera mester facer. Fue determinante el memorable discursu pronunciáu esi día 9, colos uvieínos tomando les cais, de Joaquín de Navia-Osorio, natural de Castropol y narqués de Santa Cruz de Marcenáu. De xuru que les sos pallabres movieron a los representantes de los asturianos a tomar drástiques decisiones dos selmanes dempués.
"La tierra que pisamos quisiera yo qu'abriere nesti instante y mos tragare a tóos pa que sepultare nes sos coraes tanta pusilanimidá y cobardía. Perafiten na so ruindá y nel so egoísmu los que se resignen a ofrecer los sos pescuezos a les argolles que-ys arremache l'usurpador; pero yo marcharé solu a alcontrame coles sos llexiones nel confín de Payares, con un fusil cuya bayoneta clavaré nel primeru qu'intente poner n'él la so planta. Mataranme y pasarán sobro'l mio calabre, igual lu faen cachos; pero la posteridá sabrá qu'hebo un astur lleal y gayasperu que morriera resistiendo solu na invasión d'esti noble suelu".
El 25 de mayu la Xunta afirmó la soberanía d'Asturies, declaró la guerra a Francia, mandó embaxadores a Llondres pa firmar una alcordada con Inglaterra y llamó al reclutamientu d'un exércitu a villes y conceyos, un exércitu de 30.000 homes nuna Asturies que nun llegaba a les 400.000 persones. L'economista illustráu Flórez Estrada, natural de Somiedu, asume la presidencia d'un gobiernu lliberal y revolucionariu constituíu na sala capitular de la catedral d'Uviéu, mientres que fue precisamente'l marqués de Santa Cruz quien asumiera'l cargu de capitán xeneral del exércitu asturianu. Dende esi llugar manda la so proclama a tolos llugares del país.
"Asturianos lleales y amados compatriotes; los vuesos primeros votos yá tan cumplíos. El Principáu, nel desempeñu d'aquellos deberes que más interesen al home yá declarara formalmente la guerra a Francia. ¿Espavóriavos igual resolución tala? (...) ¿Hai ún solu ente tóos nós que prefiera la muerte vil ya infame de la esclavitú a morrer nel campu d'honor coles armes na manu? (...) Asina vos lo pide nel nome de los vuesos representantes el Procurador Xeneral del Principáu, Álvaro Flórez Estrada".
Nuna Asturies ensín pulsu, con una escosa autoestima, desangrada económica, política y demográficamente, con una llingua minorizada y con unes instituciones probes y mescabaes, ye hora de recuperar l'espíritu d'aquel 25 de mayu. L'asturianu nun pretende, como nunca pretendiera, ser más que naide, pero sí supo vivir ensín ser menos que naide. Pero agora, nesti presente confundíu, si que los asturianos somos menos qu'otros, que tienen competencies polítiques y económiques, que gocen d'una oficialidá pa la so llingua propia ellí onde la tienen, que son reconocíos como nacionalidá "histórica" cuando nosotros contamos con una monarquía n'alta edá media, soberanía en 1808 reconocía inclusive pol Reinu Uníu, estatus de república nel proyeutu de constitción federal de finales del XIX y otra vuelta soberanía en 1937.
El tiempu va pasando y les coses cambien, y faenlo rápidamente. Nesi cambiu tolo que nun va parriba va inenquívocamente haza abaxo, porque vivimos una época acelerada na que nun esiste l'estancamientu nin la tranquilidá histórica. ¿O vamos seguir permitiendo que la nuesa vieya divisa, esa que reza "Asturies, nunca vencida", siga siendo un chiste o un llamentu d'un país condergáu a desapaecer?
